पत्नी गुमाएका गुरुलाई भेट्दा…

विपुल पोख्रेल

‘जनमत संग्रहको चुनाव भनेपछि ०३८ सालदेखि हो बुडियाले औषधी खान थालेको, पहिला–पहिला एक पटक खुवाएर केही समय ठिक हुन्थ्यो, पछि त दैनिक नै खुवाउदै थियौं, दुःख पाइन बुडियाले’ पत्नी शोकमा रहेका बरिष्ठ पत्रकार तथा सबैका गुरु नारायणप्रसाद शर्मासंगको मंगलबार बिहानको सम्बादको अंश हो यो ।

मंगलबार गुरुले पत्नी गुमाएको ९ दिन भएको थियो । सोमबार बेलुका अवेला दाङ आइपुगेको म मंगलबार नै गुरु र शोकमा रहेको उहाँको परिवारलाई भेट्न गएको थिए । अलिअली घाम झुल्केको थियो म पुग्दा । गुरु शुरुमै देखिनुभयो, प्लष्टिकको कुर्सीमा बसेको । प्रताप दाइ (गुरुका साहिला छोरा तथा पत्रकार महासंघ दाङका पूर्व अध्यक्ष) घाममा आफ्नो शरिर पार्ने गरी सिढिंमा उभिनु भएको थियो । केही मानिसहरु पनि हुनुहुन्थ्यो । मसंग पत्रकारहरु लक्ष्मीमान चौधरी, रोशनमानश्रेष्ठ र देवेन्द्र बस्नेत पनि थिए । हामी पुगेर गुरुआमाको तस्विरमा पुष्पार्पण ग¥यौं र बस्यौ ।

गुरु निन्याउरो अनुहारमा हुनुहन्थ्यो, प्रताप दाइका आँखा रसिला नै देखे, शुरुमा केही बोल्न सकेन कसैसंँग । प्रताप दाइले कहिले आएको सोध्नुभयो, अनी बल्ल बोल्ने आँट आयो र सोधे,–कति दिनभयो दाई आज ?उत्तर म आफैलाई थाहा थियो ।

प्रताप दाइसँंगको संवाद नसुनेका गुरुले अलि ठूलो आवाजमा सोध्नुभयो, ‘विपुल कहिले आयौं ?’

‘हिजो बेलुका आएको हुँ गुरु ।’

फेरि मौनता… त्यस्तो ठाँउमा खुल्न गाह्रो लाग्छ मलाई । मान्छेहरुको आउजाउ चलिरहेको छ ।

गुरुआमा लामो समयदेखि बिरामी हुनुहुन्थ्यो । ०३८ सालदेखिको बिरामी । तर पनि ८७ बर्षको उमेरसम्म जीउन सक्नुभयो । एउटा सामाजिक व्यक्तित्व, पत्रकार, साहित्यकार त हुँदै हो नारायण गुरु, उहाँको स्वभाव हेर्ने हो भने सधै सक्रिय रहन चाहने र त्यो सक्रियता पनि पारिवारिक परिधि भन्दा बहिरको समाजमा प्रदर्शित गर्ने पात्र हो उहाँ । विरामी पत्नीको पर्वाह गर्दागर्दै पनि समाजले ‘नोटिस’ गर्ने गरी सक्रिय रहनु र सधै उत्साहीत हुनु गुरुको बिशेष क्षमता हो । यो क्षमता निर्वाह गर्दै गर्दा उहाँले विरामी पत्नीको पनि ख्याल राख्न सक्नुभयो र पुरा उमेर (भन्दा हुन्छ) जीउन सक्ने बनाउनुभयो आफ्नी पत्नीलाई ।

गुरुलाई परिवार भन्दा बाहिरको समाजमा भूमिका खेलेको मात्र देख्नेहरुका लागि उहाँको परिवार भित्रको यो अबस्थाका बारेमा थाहा नहुन सक्छ ।

मैले पनि थुप्रै पटक भेटेको छु गुरुआमालाई बिरामी अबस्थामा । मिलनचोक होस् वा अहिलेको निवासमा होस् वावर्गद्दी होस् वा काठेखोल स्कूल पूर्वको घरमा होस् । गुरुको जन्मदिनको दिनमा शुभकामना दिन सुदीप गौतम र म त्यहाँ गएको बेला भेटेको गुरुआमासंँगको अन्तिम भेट भयो । त्यो बेला उहाँ कमजोर भैसक्नु भएको थियो । सायद चिन्नु पनि भएन त्यो बेला हामीलाई ।

९ दिनको दिनमा गएको बेला गुरुको झुस्स दाह्री देखे । ‘भोली १० दिनको दिन काट्ने हो दाह्री गुरु ?, निन्याउरो देखिएको छ’–मैले भने । ‘हिजै काट्न खोजेको थिए, सामान भेटिन, ज्वरो पनि आयो’–उहाँले भन्नुभयो ।
‘१० दिनमा फाल्ने भन्छन्, भोलीफाले भैगो नी !’ मैले जान्नी भएर भने ।

गुरु हाँस्नुभयो र भन्नुभयो, ‘भित्रको श्रद्धा एउटा हुँदो रहेछ, समाजको कुरा पनि मान्नु पर्दो रहेछ भन्ने अनुभव भैरा’छ विपुल मलाई ।’ गुरुले सामाजिक अनुशासनलाई निक्कै आत्मसात गरेको महसुस भयो त्यो झण्डै एक घण्टाको बसाईमा ।

गुरु क्रान्तिकारी सोंचको हुनुहुन्छ, रुढी परम्परा फेर्नुपर्छ भन्ने चिन्तनको पक्षमा हुनुहुन्छ, परम्परागत झमेला भन्दा टाढा रहेर हिड्न सक्नुपर्छ र परिवर्तनको अभियन्ता हुनुपर्छ भन्नुहुन्छ । ०५२ सालदेखिको निरन्तर सामिप्यमा रहँदा मैले गुरुलाई यसरी नै पढ्दै आएको छु । तर, गुरुको अर्को बिशेषता पनि पढ्न पाएँकी, सामाजिक अनुशासन उलंघन गरेर अगाडि बढ्न बाध्य पार्न भने हुँदैन ।

०५२÷०५३ सालतिर हो । त्यो बेला माघ महिनामा राप्ती साहित्य परिषदले भव्य रुपमा साहित्यिक समारोहको आयोजनागर्ने गथ्र्यो । तीन दिन जति चल्थ्यो । राष्ट्रियस्तरका साहित्यकारहरु आउथे । कविता प्रतियोगिता हुन्थ्यो । जिल्लाको सबैभन्दा ठूलो प्रतियोगिता हुन्थ्यो त्यो । गुरु अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो । त्यो बेला उहाँ उद्घाटन समारोह सकेर श्रीमतीको उपचारको लागि जानु पर्ने भयो भन्दै हिड्नुभयो । त्यसपछि त्यहाँ धेरैले भनेको सुने, ‘यस्तो जिम्मेवारी छाडेर जाने मान्छे होइन आमा, गुरुआमा साह्रै नै बिरामी हुनुभयो कि क्या हो ?’ त्यति बेलाको यो प्रतिक्रियाले मलाई अचम्म तुल्यायो

। परिवारप्रतिको दायित्व भन्दा बाहिरी भूमिकालाई बढी प्राथमिकता दिने पात्र हुनुहुन्छ त नारायाण गुरु ? पछि बुझ्दै जाँदा थाहा पाएँ, गुरुले जुन रुपमा बिरामी श्रीमतीको व्यबस्थापन गर्नुभयो र समय दिनुभयो, त्यसैले झण्डै पुरा जीवन जीउन सक्नुभयो गुरुआमा । त्यो टिप्पणी पुर्ण रुपमा सही रहेनछ भन्ने कुरा आफै अनुभव गर्न सके ।

गुरुका धेरै भाषणहरु सुनेको छु मैले । धेरै पटक उहाँले भन्नुभएको छ, ‘शोकलाई शक्तिमा बदल्नु पर्छ ।’ पत्नी शोकलाई गुरुले अबश्य पनि शक्तिमा बदल्नु हुनेछ र यो दुःखको घडीमा पनि परिवार र समाजप्रतिको उहाँको भूमिकामा कमी आउने छैन । तर, आग्रह गर्न मन लागेको छ, गुरुको यो शोक सिर्जनामा पनि बदलियोस् । सामाजिक अनुसाशन र पारिवारीक ब्यबस्थापनका बारेमा पनि गुरुको नविन चिन्तन हामीले बुझन पाऔं ।
प्रकाश, प्रभात, प्रताप र डा.प्रबोधदाइहरु र भाउजुहरुमा यो दुःखद् क्षणमा धैर्यधारण गर्ने उर्जा मिलोस् । स्वर्गीय गुरुआमाप्रति श्रद्धाञ्जली ।